نگاهی به بخشی از آثار تئاتری زنده یاد رضا سعیدی در مشهد | در جوانی درخشید و رفت
زنده یاد رضا سعیدی در مشهد آثار بسیاری در عرصه تئاتر بازی کرد و روی صحنه برد که در این نوشتار به برخی از مهم‌ترین آن‌ها نگاهی گذرا داریم.
به گزارش شهرآرانیوز؛ او در سال۱۳۳۸ در مشهد زاده شد. در یازده سالگی به مرکز آموزش تئاتر مشهد رفت. در پانزده سالگی کارش را به طور حرفه‌ای آغاز کرد. بیست سالش نبود که در تئاتر مشهد به عنوان یک بازیگر کارکشته مطرح شد. در بیست وسه سالگی به جشنواره تئاتر فجر رفت و در همین سن و سال بود که در پست بازیگری به استخدام اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی درآمد.
در بیست وچهارسالگی جایزه بازیگر برگزیده را از رویداد ملی فجر گرفت. او در ابتدای دهه ۷۰ به تهران مهاجرت کرد و در آثار بسیار سینمایی و تلویزیونی هنرنمایی کرد و در چهل وشش سالگی در روز یکشنبه ۲۰آذر ۱۳۸۴ سر صحنه فیلم برداری مجموعه تلویزیونی «بوی گل‌های وحشی» به کارگردانی حسینعلی لیالستانی در رامسر دچار حمله قلبی شد و پس از انتقال به بیمارستان سجاد رامسر درگذشت. زنده یاد رضا سعیدی در مشهد آثار بسیاری در عرصه تئاتر بازی کرد و روی صحنه برد که در این نوشتار به برخی از مهم‌ترین آن‌ها نگاهی گذرا داریم.
«گلارکتّه»؛ آغاز هنرنمایی یک جوان ۲۲ ساله
از مطرح‌ترین تئاتر‌های رضا سعیدی در اوایل انقلاب اسلامی می‌توان به حضورش در سه گانه «گلارکته»، «خانات» و «مظلوم پنجم» اشاره کرد. نمایش «گلارکتّه» اولین اثر رضا صابری به عنوان نویسنده و کارگردان است که بعد از انقلاب اسلامی شکل گرفت و توانست پایانی برای دوران رخوت در تئاتر مشهد باشد.
«گلارکته» اولین تجربه در حوزه تئاتر آرمان گراست که در شروع جرقه‌های انقلاب و در فضای مغشوش و نامناسب سیاسی نوشته شد و در زمانی که مرکز تئاتر مشهد به دلیل جهت گیری‌های چشم بسته تعدادی از هنرمندان تئاتر مشهد تعطیل شد، در آذرماه سال ۱۳۶۰ در خانه نمایش مشهد به اجرا درآمد و بعد از مدتی در گرگان روی صحنه رفت. زنده یاد سعیدی در حالی که ۲۲ سال بیشتر نداشت، یکی از نقش‌های اصلی و بازی‌های ماندگارش را به نمایش گذاشت.
عشق پرویز پرستویی به بازیگر «خانات»
اما دومین حضور زنده یادسعیدی در آثار رضا صابری به تئاتر «خانات» برمی گردد که به نوعی دومین تجربه او در حوزه تئاتر آرمان گرا هم می‌باشد. «خانات» حدیث مقاومت مردم در مقابل رژیم ستم شاهی است که صابری با بهره وری از اصول و قواعد تعزیه، آن را تنظیم کرده است. سعیدی در کنار بهترین بازیگران آن زمان تئاتر مشهد در این نمایش آنچنان درخشید که بسیاری از بزرگان تئاتر کشور آینده خوبی را برایش متصور شدند.
پرویز پرستویی، بازیگر برجسته تئاتر، تلویزیون و سینمای کشور، درباره بازی رضا سعیدی گفته است: «اولین بار که او را در جشنواره تئاتر فجر، هنگام بازی در «خانات» دیدم، با خودم گفتم، بازیگر بزرگی است، سال‌ها بعد که به تهران آمد، بسیار خوشحال شدم، گفتم می‌آید تا عرصه خوبی را طی کند. با اینکه خیلی با هم رفاقت نداشتیم و فقط در خانه نمایش اداره تئاتر یکدیگر را می‌دیدیم، اما عاشق رضا بودم.»
افتخارآفرینی عباس «مظلوم پنجم» در جشنواره فجر
تئاتر «مظلوم پنجم» سومین اثر رضا صابری به عنوان کارگردان و رضا سعیدی به عنوان بازیگر در بعد از انقلاب اسلامی هم به شمار می‌آید. سعیدی برخلاف «خانات» که نقش یکی از روستاییان را بازی می‌کرد، در «مظلوم پنجم» نقش عباس، عکاس دفاع مقدس را بازی می‌کند. این اثر که در حدود اواسط جنگ تحمیلی روی صحنه رفت، توانست تا سال‌های متمادی به عنوان یک الگو در عرصه تئاتر دفاع مقدس سر زبان اهالی فرهنگ و هنر کشور باشد.
سعیدی با «مظلوم پنجم» در سال ۱۳۶۲، در دومین جشنواره سراسری تئاتر فجر درخشید و توانست رتبه دوم بازیگری را کسب کند. همچنین حسین فرخی در بخشی از کتاب «نمایشنامه نویسی در ایران» که به تحلیل نمایشنامه «مظلوم پنجم» پرداخته، نوشته است: «مظلوم پنجم» را می‌توان به جرئت از برترین آثار نگاشته شده در زمینه جنگ تحمیلی دانست.
صابری می‌خواهد پیوندی اسطوره‌ای و حماسی بین عباس نمایش «مظلوم پنجم» و «ابوالفضل العباس (ع)» به وجود بیاورد و دست بریده آن حضرت نشانه مشترک این پیوند است.»
در مسیر کارگردانی در «فجر»
اما سومین حضور رضا سعیدی در جشنواره ملی تئاتر فجر بعد از «خانات» و «مظلوم پنجم» به عنوان بازیگر، برای اولین بار با نمایش «در شهر خبری نیست» به عنوان کارگردان در سال ۶۳ رقم خورد. این تئاتر به نویسندگی رضا رهگذر کاری از گروه تئاتر سازمان عقیدتی سیاسی ناجا بود که در بخش میهمان جشنواره در آمفی تئاتر پایگاه هوایی دکتر علی شریعتی مشهد روی صحنه رفت. «در شهر خبری نیست» داستان مرد شیادی است که وارد روستایی می‌شود و با بهره جویی از یک دستگاه شهر فرنگ اموال مردم روستا را چپاول می‌کند و در نهایت به اربابی روستا می‌رسد.
بنیان گذار تئاتر فرمالیستی
در سال ۶۴، مرحوم سعیدی با نمایش «بادبان» در چهارمین جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا می‌کند. او در این نمایش علاوه بر کارگردانی، در کنار محمد الهی، احمد ریحانه و امیر محاسبتی بازی می‌کند. این نمایش در زندان مشهد و برای زندانیان اجرا شد و توسط سیمای مرکز مشهد ضبط تلویزیونی گردید. نمایشنامه «بادبان» درباره دو تا عالیجناب پهلوی است که قصد فرار از کشور را داشتند و در بین راه به یک روستایی می‌خوردند.
امیر محاسبتی بازیگر تئاتر «بادبان ها» می‌گوید: «برای این کار نزدیک به شش ماه تمرین کردیم. وقتی کار ما در جشنواره تئاتر فجر تمام شد، من و سعیدی و چند نفر از دوستان دیگر، چند روزی بیشتر در تهران ماندیم، چون پول برای برگشت نداشتیم. آن موقع همه با عشق کار می‌کردند و واقعا زحمت می‌کشیدند.» این پیشکسوت مطرح تئاتر مشهد درباره زنده یاد رضا سعیدی می‌گوید: «او در تئاتر خیلی کاربلد بود.
با اینکه تحصیلات آکادمیک نداشت، اما به شدت مطالعه می‌کرد. نمایش‌هایی را که قرار بود اجرا کنیم اول دور هم تجزیه و تحلیل می‌کردیم. ابتدا در تمرینات نیم ساعت صداسازی بود بعد حرکات نمایشی. وقتی می‌خواست نمایشی را کار کند به ما می‌گفت این رئالیستی است یا فرمالیستی. خیلی ذهن ما را درباره نمایش روشن می‌کرد و کاملا با آمادگی روی صحنه می‌رفتیم. اولین نمایش قهوه خانه ایران را در کافه هنرمندان اجرا کردیم. رضا سعیدی اولین کارگردانی بود که نمایش فرمالیستی را در خراسان بنیاد نهاد.
رضا سعیدی به حقش نرسید
مرحوم سعیدی در سال ۶۵ و در پنجمین جشنواره ملی تئاتر فجر با نمایش «شگرد آخر» به کارگردانی انوشیروان ارجمند به عرصه بازیگری در این رویداد برمی گردد. این بازیگر که در این اثر خوش درخشیده بود، اما در کمال ناباوری حاضران در جشنواره، برای هماهنگ کردن ریتم نمایش «شگرد آخر» تقدیر به عمل آمد.
شاپور ترکمن سرابی بازیگر «شگرد آخر» از جایگاه هنری و تلاش‌های خاص مرحوم سعیدی از این اثر سخن می‌گوید: «طراحی فوق العاده رضا سعیدی در «شگرد آخر» خیلی شاخص بود که توانست نمایش را زیر و رو کند. او در ادامه وارد بحث جالبی می‌شود: «داریوش ارجمند در جلسه گروهی به ما گفت، این کار برای اجرا در جشنواره فجر بسیار عالی است و تکلیف کرد انوشیروان کارگردان باشد و رضا سعیدی طراح نمایش. رضا در آن نمایش شاهکار خلق کرد.
در جشنواره منطقه‌ای که مشهد بود، گروه‌هایی شرکت کردند که همه برای فجر مدعی بودند. کارگردان گروه قزوین زمانی که نمایش را دید، در جلسه نقد یقه رضا سعیدی را گرفت و گفت تو به من خیانت کردی. تو طراحی خاصی انجام دادی که هنوز من از یک فرم روی صحنه حظ خودم را نبردم، تو بلافاصله آن را جمع می‌کنی و یک صحنه زیباتر از آن را می‌آوری. به نظرم حق سعیدی در این کار خورده شد. این اثر یکی از نقاط عطف در تئاتر مشهد است، اما اسمی از او برده نشد.»
دلبرانِ دو رضا
دومین حضور زنده یاد سعیدی به عنوان کارگردان در جشنواره تئاتر فجر با نمایش «دلبران» رقم خورد. او در سال ۱۳۶۶ نمایشنامه «ایاس» را با نام «دلبران» روی صحنه جشنواره ششم تئاتر فجر می‌برد. در این نمایش مریم روزبهانه همسر زنده یاد رضا سعیدی همراه با محمد الهی، غلامرضا عارف نژاد، احمد ریحانه، علیرضا سوزنچی، محسن کریمی و احمد مینایی بازی می‌کردند.
زنده یاد سعیدی در اولین دوره برگزاری جشنواره تئاتر فجر و در زمان اجرای نمایش «خانات»، نمایشنامه متن «دلبران» را از صابری گرفت. رضا صابری در گفتوگو با نگارنده درباره زنده یاد سعیدی و «دلبران» اش می‌گوید: «اصغر سعیدی پدر رضا نسبتی فامیلی با پدرم داشت. هر دو در روستای شریف آباد سکونت داشتند.
من با رضا سعیدی با نمایش «کوراوغلو چنلی بل» اثر بهروز غریب پور در مشهد آشنا شدم. بازی او را در یکی از نمایش‌های مرحوم ماشاءا... وحیدی که اگر اشتباه نکنم «شیطان سفید» یا «فرعون» بود، دیدم. بازی اش را دوست داشتم. ازش خواستم بیاد «گلارکتّه» را بازی کند. بعد از آن نمایش خیلی با هم رفیق شدیم. در ادامه نقش اصلی «خانات» را بسیار درخشان بازی کرد و در جشنواره فجر هم درخشید. او در همان سال‌ها متن «دلبران» را از من گرفت که در جشنواره ششم فجر اجرا شد و در تالار وحدت اجرا کرد که در بخش مسابقه نبود، اما حواشی خاص خودش را داشت.»
بازی مقابل دوربین مشهدی‌ها
رضا سعیدی را با فیلم‌های «مارمولک»، «دیوانه‌ای از قفس پرید» و سریال‌های «پروانه‌ها می‌نویسند»، «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» می‌شناسند، اما او قبل از اینکه به تهران برود و در آثار حرفه‌ای‌های کشور حضور پیدا کند، در مشهد چند فیلم و سریال بازی کرد که در روند فعالیت‌های حرفه‌ای اش تأثیرگذار بودند. سعیدی قبل از سال ۶۴ که در سریال «روایت عشق» به کارگردانی علاءالدین رحیمی و انوشیروان ارجمند هنرنمایی کند، در دو سریال کمتر شناخته شده تلویزیون به نام‌های «روژان» و «دوباره زندگی» نقش‌هایی ایفا کرده بود.
او در «روایت عشق» در نقش «ابن زیاد» ظرفیت‌های هنری خود را نشان داد که با صدای حسین عرفانی از شبکه یک پخش شد. این مجموعه تلویزیونی، اولین سریالی است که بعد از انقلاب اسلامی درباره حوادث قیام عاشورا و نبرد کربلا ساخته شد. زنده یاد سعیدی در سال ۶۶ در فیلم «زمزمه» در مشهد مقابل دوربین خسرو ملکان رفت و با ایفای نقش حمید در کنار بازیگران دیگری، چون رضا صابری و مهدی صباغی بازی کرد.
سعیدی در فیلم، نقش راننده وانتی را بازی می‌کند که دانشجویی انقلابی را پناه می‌دهد و در این باره اتفاقاتی هم برایش رخ می‌دهد. او نزدیک به یک دهه کمتر فیلم بازی می‌کند و تمرکزش را در عرصه فعالیت‌های تئاتری اش می‌گذارد تا اینکه سعید سهیلی، فیلم ساز مشهدی، نقش افسر عراقی را برای بازی در فیلم «مردی شبیه باران» به او پیشنهاد می‌کند. او در کنار ابوالفضل پورعرب در سال ۷۵ در هنرستان صنعتی شهید بهشتی مشهد جلو دوربین رفت. مرحوم سعیدی در سال ۷۸ در دو فیلم و سریال دو فیلم ساز مشهدی هنرنمایی کرد.
او بار دیگر با سعید سهیلی همراه شد و با «سهراب» با بازیگران مطرحی، چون جمشید هاشم پور و جهانگیر الماسی همبازی شد. در همان سال در سریال تاریخی «آفتاب و زمین» به کارگردانی جواد شمقدری با ولی ا... مؤمنی و بهمن دان همبازی شد که به مقطع تولد و زندگی امام خمینی (ره) و خانواده اش در شهر خمین می‌پرداخت. او دو سال قبل از فوتش، در سریال دفاع مقدسی «روژان» به کارگردانی ماشا ء ا... شاهمرادی زاده، فیلم ساز مشهدی بازی کرد که در سال ۸۲ از شبکه ۲ پخش شد.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
